Profesor Koen Lenaerts, Prezes Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu, odwiedzi Uniwersytet Gdański i wygłosi wykład pt. Upholding European Values: Democracy, Solidarity, and the Rule of Law. Spotkanie, zorganizowane w ramach obchodów 55-lecia UG, odbędzie się 27 maja 2025 r. o godzinie 19.00 w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Gdańskiego.

Wykład prof. Koena Lenaertsa będzie poświęcony analizie wzajemnego związku pomiędzy trzema fundamentalnymi wartościami Unii Europejskiej: demokracji, solidarności i rządów prawa, a także wykazaniu, że te trzy nierozerwalnie ze sobą związane wartości nie tylko definiują tożsamość Unii Europejskiej, ale także istotę jej obywatelstwa.

W abstrakcie wykładu czytamy:

Wartości znajdują się na szczycie porządku prawnego UE, przenikając niczym kaskadowy wodospad wszystkie normy przyjęte przez Unię Europejską. Zarówno sądy UE, jak i sądy krajowe muszą przestrzegać tych wartości oraz zasad i norm prawnych, które je wdrażają. Wartości europejskie są od siebie wzajemnie uzależnione, co oznacza, że poszanowanie jednej wartości zakłada poszanowanie pozostałych.

Prof. Koen Lenaerts ukończył studia prawnicze na Katholieke Universiteit w Leuven w Belgii, a następnie kontynuował edukację na Harvard University w USA, gdzie uzyskał magisterium z prawa (1978 r.) i administracji publicznej (1979 r.). Po powrocie na macierzystą uczelnię został doktorem prawa, a w 1983 r. profesorem prawa europejskiego. Od 2015 r. pełni funkcję Prezesa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (pełen biogram w języku angielskim dostępny w załączniku).

- Pomyślałem, że 55-lecie powstania Uniwersytetu Gdańskiego, prezydencja Polski w Unii Europejskiej i niedawno świętowana 20. rocznica polskiej akcesji do Unii stanowiłyby doskonałą okazję, aby o prawie, sądach i wspólnych europejskich wartościach porozmawiać w Gdańsku, gdzie motto założycielskie zjednoczonej Europy “NIGDY WIĘCEJ” wybrzmiewa w sposób szczególny i zobowiązuje nas wszystkich, aby pamiętać i nigdy nie zapominać. Od razu czułem i wiedziałem, że wymarzonym rozmówcą byłby Prezes TSUE, Pan Profesor Koen Lenaerts - powiedział dr hab. Tomasz Tadeusz Koncewicz, prof. UG, Kierownik Katedry Prawa Europejskiego i Komparatystyki Prawniczej UG, inicjator i współorganizator spotkania. - Z Prezesem Lenaertsem znamy się od 2004 r., gdy byłem referendarzem w Trybunale Sprawiedliwości. Wcześniej o prawie europejskim uczyłem się z jego książek, publikacji i wykładów. Do dzisiaj pamiętam to uczucie wzruszenia, gdy 1 maja 2004 r. przed siedzibą Trybunału Sprawiedliwości na Kirchbergu w Luksemburgu zawieszone zostały flagi 10 nowych państw członkowskich, w tym Polski. Z Profesorem Lenaertsem rozmawialiśmy wtedy, ale i wielokrotnie później, o symbolice i wadze tego momentu, który stanowił kulminację marzeń i aspiracji generacji moich dziadków, rodziców i mojej własnej. W grudniu 2024 r. przypomniałem sobie te rozmowy i wspólnie spędzone chwile. Pomyślałem, że warto spróbować i zaprosić Prezesa K. Lenaertsa, aby o Europie, jej prawie i wspólnych wartościach, które czynią z nas Europejczyków, rozmawiać i myśleć właśnie tutaj, na Uniwersytecie Gdańskim. To dzięki „wspólnocie prawa i wartości” zakorzenionej w demokracji, rządach prawa i solidarności my, Europejczycy, możemy dzisiaj o sobie nawzajem mówić z dumą „nadal inny, ale już nie obcy, tylko sąsiad”. Nasza wspólna europejska podróż, nie zawsze usłana różami, pełna zakrętów i znaków zapytania, cały czas trwa i trudno mi sobie wyobrazić lepszego przewodnika w trasie aniżeli Prezes TSUE Pan Profesor Koen Lenaerts.

O TSUE

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z siedzibą w Luksemburgu jest powszechnie uznawany za jeden z najbardziej wpływowych i efektywnych sądów międzynarodowych na świecie. Od momentu akcesji Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. jest integralnym elementem polskiego porządku prawnego. Przystępując do Unii, Polska zaakceptowała jego bezwzględną jurysdykcję i uznała ten sąd za ostateczny autorytet, który w sposób wiążący określa zakres naszych europejskich obowiązków.

Sukces i dostępność prawa integracji na przestrzeni lat są w dużej mierze wynikiem orzecznictwa TSUE, które położyło podwaliny pod fundamentalne zasady prawa europejskiego w postaci pierwszeństwa, bezpośredniego skutku, poszanowania praw podstawowych i państwa prawa.

Centralna rola TSUE w historii integracji europejskiej wynika z fundamentalnego założenia towarzyszącemu powołaniu Wspólnot Europejskich w 1952 r., polegającemu na zawierzeniu sądom jako niezależnym i bezstronnym arbitrom rozstrzygającym konflikty, których państwa nie byłyby w stanie samodzielnie między sobą rozstrzygnąć. To prawo i autorytet instytucji miały zastąpić wojnę, która od wieków była z tragicznymi konsekwencjami wpisana w historię naszego kontynentu.

Zgodnie z niezmienioną od 1952 r. traktatową funkcją TSUE, jego naczelnym zadaniem i misją jest zapewnienie przestrzegania „prawa w procesie interpretacji i stosowania Traktatów”. Swoją funkcję realizuje poprzez kontrolę legalności aktów instytucji Unii Europejskiej i poprzez zapewnienie poszanowania przez państwa członkowskie obowiązków wynikających z traktatów. Prawdziwą koroną jurysdykcji TSUE jest jednak jego kompetencja do wydawania orzeczeń wstępnych w odpowiedzi na pytania kierowane przez sądy państw członkowskich w sprawach przed nimi zawisłych w celu zagwarantowania jednolitego stosowania i interpretacji prawa integracji we wszystkich krajach UE. Każdego roku TSUE wydaje kilkaset orzeczeń wstępnych, co samo w sobie jest faktem bezprecedensowym. Dialog sądowy pomiędzy TSUE a sądami krajowymi jest unikalną cechą prawa europejskiego i tym elementem, który decyduje, że to prawo jest „prawem żywym” i wpływa w sposób namacalny na prawa podmiotowe obywateli Unii Europejskiej.

Wykład ma charakter otwarty. Odbędzie się w języku angielskim.

Z okazji wykładu prof. Koena Lenaertsa na UG Monitor Konstytucyjny opublikował dwa teksty dr. hab. Tomasza Tadeusza Koncewicza, prof. UG, Kierownika Katedry Prawa Europejskiego i Komparatystyki Prawniczej. Opublikowane teksty wyjaśniają rolę sądu integracji, wpisują go w historię europejskiego konsensusu budowanego na powojennych gruzach oraz odczytują jego funkcję przez pryzmat fundamentalnych zasad i wartości, które legły u podstaw decyzji państw europejskich o integracji i które również dzisiaj definiują istotę i tożsamość wspólnoty europejskiej i jej prawa:

Dlaczego sąd w “prawie integracji”? O obietnicach, lekcjach i przestrogach, także na: https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/31331

„Nigdy więcej” jako przestroga, aspiracja i marzenie. Z Polski i Gdańska do Europy i dalej, na: https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/31408

O TSUE, jego składzie, funkcji i jurysdykcji można przeczytać również na stronie: Prezentacja - Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej - CURIA.