Jak osoby ze starszego pokolenia zachowują się podczas codziennych zakupów? Jak podchodzą do innowacji technologicznych? W jakich aspektach różnią się od młodszych konsumentów - i czy takie generalizacje są uprawnione? O zachowaniach konsumenckich seniorów i nie tylko rozmawialiśmy z prof. Lucie Waleczek Zotykovą z Slezská Univerzita v Opavě (Czechy).

Karolina Żuk-Wieczorkiewicz: - Bada Pani między innymi zachowania konsumenckie osób starszych (60 lat i więcej). Jakie są Pani dotychczasowe obserwacje, jeśli chodzi o zachowania i wybory konsumenckie takich osób?

Lucie Waleczek Zotyková: - Od 2012 r. zajmuję się obserwacją i analizą zachowań konsumenckich w kontekście korzystania z dużych sieci detalicznych. Moje badania obejmują nie tylko osoby starsze, ale także przedstawicieli innych pokoleń. Jeśli chodzi o konsumentów w wieku 60+, moje obserwacje potwierdzają, że w porównaniu do młodszych grup wiekowych wykazują oni nieco mniejszą elastyczność w korzystaniu z nowoczesnych technologii w procesach zakupowych. Jednak z biegiem czasu - i w obliczu korzyści, jakie oferują np. aplikacje promocyjne - osoby starsze coraz chętniej zaczynają wykorzystywać technologie również podczas zakupów.

- Co Pani zdaniem może decydować o zachowaniach konsumentów po 60 r.ż.?

- Na pewno duże znaczenie ma stan zdrowia - bóle, pogorszenie wzroku (co wiąże się np. z potrzebą większego druku, czcionki w aplikacji...), ale również siła przyzwyczajenia. Osoby starsze często wykazują mniejszą gotowość do testowania nowych rozwiązań i obawiają się, że coś może im się „nie udać” lub „coś popsują”.

- Czym starszy konsument różni się od młodszego? Czy są jakieś różnice w zakresie płci?

- Unikałabym generalizacji - w każdej grupie wiekowej znajdziemy osoby o bardzo zróżnicowanych postawach. Są konsumenci, którzy z technologią czują się bardzo swobodnie, tacy, którzy korzystają z niej pod pewnymi warunkami, ale również tacy, którzy korzystać z technologii wcale nie chcą. W świecie nieustannych innowacji konsumenckich coraz trudniej jest jednak unikać rozwiązań technologicznych. Jeśli chodzi o wcześniejsze badania w zakresie korzystania z technologii finansowych, to wykazały one, że kobiety w tej grupie wiekowej częściej odczuwają lęk przed korzystaniem z technologii niż mężczyźni - różnica ta okazała się statystycznie istotna. W kontekście aktualnych badań dotyczących zakupów spożywczych może się jednak okazać, że wyniki będą zupełnie inne.

- Czy zaobserwowała Pani różnice między konsumentami 60+ w Czechach i w Polsce? Co mówią dane w innych krajach (np. tych spoza dawnego „bloku wschodniego”)?

- Ogólnie rzecz biorąc, konsumenci 60+ w Czechach i w Polsce mają bardzo podobne nawyki zakupowe. Różnice mogą jednak pojawić się na poziomie doświadczeń z nowymi technologiami - w Czechach rozwiązania takie jak Scan & Go czy aplikacje skanujące funkcjonują już od około dziesięciu lat i są powszechnie dostępne w większości sieci handlowych. W Polsce natomiast tego typu technologie dopiero się pojawiają (od 2023 roku), co daje interesującą możliwość obserwacji procesu ich adaptacji w początkowej fazie wdrażania.

- Czy jest coś, co zaskoczyło Panią w wynikach badań prowadzonych we współpracy z dr inż. Sylwią Badowską na Wydziale Zarządzania UG?

- Zaskoczył mnie wspomniany wcześniej wynik dotyczący różnic w podejściu do technologii, który miał istotny wpływ na pierwotne założenia badawcze. Początkowo planowano, że badania obejmą szerzej nowoczesne metody zakupów (w tym scan and go), ale z uwagi na różny etap wdrożenia tej technologii w poszczególnych krajach, interpretacja wyników mogłaby być niejednoznaczna. Dlatego aktualne badanie koncentruje się na korzystaniu z kas samoobsługowych, które są obecnie szeroko dostępne zarówno w Czechach, jak i w Polsce.

- Jak się Pani podobała wizyta na UG i w Gdańsku? Co Pani zapamięta najbardziej?

- Trójmiasto jest naprawdę piękne. Jedenaście lat temu miałam przyjemność odbyć tu staż studencki w ramach studiów doktoranckich, a także wielokrotnie byłam tu prywatnie, po prostu na urlop.

Chciałabym pochwalić wszystkich studentów, z którymi miałam okazję pracować. Ich przygotowanie, trafność zadawanych pytań i orientacja w tematyce badań zrobiły na mnie bardzo dobre wrażenie. Bardzo cenię sobie także inspirujące spotkania z prof. Jánem Višňovským z Uniwersytetu św. Cyryla i Metodego w Trnavie wraz z panią dr inż. Sylwią Badowską - widzę duży potencjał dalszej współpracy w ramach sieci CEEPUS.

Jestem wdzięczna za możliwość udziału w programie  Profesorowie Wizytujący i z przyjemnością czekam na dalsze wspólne inicjatywy.

- Dziękuję za rozmowę!

Ing. Lucie Waleczek Zotyková, Ph.D. gościła na Wydziale Zarządzania UG na zaproszenie dr inż. Sylwii Badowskiej z Katedry Marketingu. Celem wizyty realizowanej w ramach programu „Profesorowie Wizytujący UG” były badania porównawcze zachowań konsumenckich seniorów oraz seminaria skierowane do studentów i pracowników naukowych.