Wybitny biolog ewolucyjny, zajmujący się naukowo m.in. immunologią w kontekście koewolucji pasożyta i żywiciela, prof. dr hab. Jacek Radwan z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu objął na rok akademicki 2025/2026 Katedrę im. Prof. Wacława Szybalskiego. Uroczyste przekazanie katedry imiennej odbyło się podczas inauguracji roku akademickiego na Wydziale Biologii UG.

- Objęcie kolejny rok z rzędu Katedry im. Prof. Wacława Szybalskiego przez znakomitego naukowca, który przez najbliższy rok akademicki dzielić się będzie z nami swoją wiedzą, swoim doświadczeniem, to jeden z bardzo ważnych elementów naszej misji naukowej - powiedział Rektor UG prof. dr hab. Piotr Stepnowski. - Angażując wybitne osobistości nauki, chcemy jeszcze szerzej otwierać horyzonty naszych studentów i jeszcze bardziej inspirować naszych badaczy. Panie Profesorze, jeszcze raz serdecznie dziękuję za przyjęcie naszego zaproszenia do objęcia tej honorowej katedry.

Prof. Jacek Radwan rozpoczynał karierę naukową na Uniwersytecie Jagiellońskim. Obecnie związany jest z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie kieruje Pracownią Biologii Ewolucyjnej. Sylwetkę uczonego przybliżyła Prodziekan ds. Nauki Wydziału Biologii UG prof. dr hab. Joanna Izdebska:

- Profesor Jacek Radwan, członek korespondent Polskiej Akademii Nauk, specjalizuje się w szeroko pojętych zagadnieniach z zakresu biologii i medycyny, jest naukowcem z wieloletnim doświadczeniem badawczym oraz bogatym dorobkiem uznawanym na arenie krajowej i międzynarodowej. Odbył liczne prestiżowe staże naukowe, w tym na Uniwersytecie w Oksfordzie, w ramach Fundacji Batorego, czy w Niemczech, w Instytucie Maxa Plancka, dzięki Fundacji Humboldta. Był też stypendystą programu Fulbrighta. Za swoje osiągnięcia był wielokrotnie nagradzany: w roku 2020 otrzymał prestiżową nagrodę Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, zwaną „polskim Noblem”, otrzymał również nagrodę Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za wybitne osiągnięcia naukowe.

Prof. Joanna Izdebska wspomniała również bogaty dorobek publikacyjny prof. J. Radwana, obejmujący ponad 120 artykułów w prestiżowych, indeksowanych czasopismach, a także jego zaangażowanie w działalność akademicką i udział w licznych komitetach naukowych. Zainteresowania badawcze prof. Jacka Radwana koncentrują się wokół biologii ewolucyjnej (zwłaszcza immunologii ewolucyjnej, badającej rozwój układu odpornościowego, ewolucję organizmów patogennych i związki między nimi) oraz kwestiach doboru naturalnego.

Symbolicznego przekazania katedry imiennej dokonał Rektor prof. Piotr Stepnowski. Następnie prof. Jacek Radwan wygłosił wykład inauguracyjny zatytułowany „Dlaczego chorujemy? Perspektywa ewolucyjna”. Poruszył w nim kwestię koewolucji (wzajemnego wpływu ewolucyjnego) organizmów patogennych i układów odpornościowych ich żywicieli. Układ immunologiczny uczy się rozpoznawać i zwalczać drobnoustroje, te jednak również adaptują się ewolucyjnie, wytwarzając nowe kombinacje białek powierzchniowych, aby „ukryć się” przed systemem odpornościowym. Można to doskonale zaobserwować na przykładzie pojawiania się coraz to nowych szczepów wirusa grypy.

- Po to, żeby pozostać odpornym, trzeba się cały czas zmieniać. Po to, żeby z kolei pasożyt mógł nas infekować, on też musi się cały czas zmieniać - powiedział prof. Jacek Radwan. -Przypomina, to trochę bieg na takiej bieżni treningowej, kiedy cały czas biegniemy i stoimy w miejscu.

Profesor przybliżył również zebranym własne badania dotyczące genów zgodności tkankowej i kodowanych przez nie białek MHC, które pełnią istotną rolę w powstawaniu odpowiedzi immunologicznej, ponieważ prezentują obce kompleksy białkowe limfocytom T. Przez wiele lat dominowała teoria, wedle której nowsze warianty MHC, do których patogeny nie zdążyły się zaadaptować, będą bardziej pomocne w zwalczaniu infekcji – brakowało jednak możliwości empirycznego przetestowania tej tezy, ponieważ mutacje genów kodujących MHC nie są łatwe do wychwycenia w codziennym życiu. Zespół prof. J. Radwana zaprojektował badanie eksperymentalne z wykorzystaniem dwóch populacji gupików, posiadających odmienne allele MHC, aby potwierdzić przyjmowaną hipotezę.

Prof. dr hab. Jacek Radwan, objąwszy Katedrę im. Prof. Wacława Szybalskiego na cały rozpoczynający się właśnie rok akademicki, będzie brał udział w życiu naukowym Uniwersytetu Gdańskiego, spotykając się ze studentami i prowadząc wykłady dla społeczności akademickiej.

Więcej o katedrach imiennych pisaliśmy tutaj: Prof. Maria Janion, Eugeniusz Kwiatkowski i prof. Wacław Szybalski – to patroni Katedr Imiennych, które powołane zostaną na UG | Aktualności - Uniwersytet Gdański.

Przed prof. Jackiem Radwanem Katedrą im. Prof. Wacława Szybalskiego opiekowali się prof. Andrzej Dziembowski, prof. Harald Weinfurter i prof. Dariusz Stramski.