Zespół naukowców z Wydziału Chemii UG pod kierownictwem prof. dr. hab. Adama Lesnera opatentował innowacyjny test diagnostyczny pozwalający na bezinwazyjne (oparte na analizie moczu), wczesne wykrywanie nefropatii (zaburzenia funkcjonowania nerek) będącej powikłaniem choroby cukrzycowej. Prace nad wynalazkiem były prowadzone w ścisłej współpracy z zespołem prof. dr hab. Agnieszki Piwkowskiej z Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN.

Cukrzyca to choroba dotykająca miliony ludzi na całym świecie. Wśród jej licznych powikłań znajduje się również nefropatia, czyli zaburzenie funkcjonowania nerek. Diagnoza bywa zbyt późna, by uchronić pacjentów przed trwałym uszkodzeniem nerek. Naukowcy z Uniwersytetu Gdańskiego opatentowali prostą w zastosowaniu, bezinwazyjną metodę diagnostyczną opartą na analizie niewielkiej próbki moczu. Opracowany test pozwala wykryć chorobę we wczesnym stadium, zanim w moczu pojawi się cukier.

Badacze z Wydziału Chemii UG zaproponowali wykorzystanie znakowanych fluorescencyjnie pochodnych dwóch peptydów, które ulegają hydrolizie w kontakcie z jednym z dwóch enzymów proteolitycznych - ADAM10 lub ADAM17. Enzymy te wykazują znacznie podwyższoną aktywność w moczu osób chorujących na cukrzycę już na bardzo wczesnym etapie choroby. W przypadku stosowania znakowanych fluorescencyjnie pochodnych zsyntetyzowanych peptydów ich hydrolizę pod wpływem działania enzymów można łatwo stwierdzić, obserwując wzrost stężenia znakowanych produktów rozkładu w badanej próbce (np. wzrost fluorescencji). W wypadku osób zdrowych, których mocz nie zawiera wspomnianych enzymów, nie dojdzie do procesu hydrolizy.

- Badania, które przeprowadziliśmy, nie mogłyby się odbyć bez zespołu prof. Agnieszki Piwkowskiej z IMDIK PAN, inicjatorki prac nad enzymami z rodziny ADAM. Dotyczą zarówno diagnostyki cukrzycy, jak i jej wczesnych powikłań, takich jak nefropatia cukrzycowa, która odpowiednio wcześnie wykryta, jest chorobą odwracalną - mówi prof. Adam Lesner. - W chwili obecnej diagnoza stawiana jest na podstawie objawów lub przypadkowo, podczas rutynowego badania moczu. W wielu sytuacjach jest już zdecydowanie na późno na skuteczne leczenie, a alternatywą jest tu dializa lub przeszczep organu. W tym kontekście, wczesne wykrycie takich powikłań cukrzycy jest niezwykle ważne i potrzebne.

W skład zespołu twórców po stronie Uniwersytetu Gdańskiego weszli: prof. Adam Lesner, dr Magdalena Wysocka, prof. UG i dr Natalia Gruba. Badania przebiegały w ścisłej współpracy z prof. Agnieszką Piwkowską, dr Dorotą Rogacką oraz dr Ireną Audzeyenką - naukowczyniami z Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN (współwłaścicielkami patentu).

Prof. Adam Lesner  i dr Natalia Gruba opatentowali wcześniej diagnostyczny test do wykrywania choroby nowotworowej nabłonka układu moczowego, który został już skomercjalizowany (więcej pisaliśmy o tym tutaj: Udana komercjalizacja stworzonego przez naukowców UG testu na raka układu moczowego | Aktualności - Uniwersytet Gdański).

W uzyskaniu ochrony patentowej naukowców wspomagało Centrum Transferu Technologii UG.