Ponad 200 uczestników z 25 krajów wzięło udział w konferencji Q-Con Quantum Conference. Deep Tech, Startups & AI Lessons Learnt - międzynarodowym wydarzeniu poświęconym najnowszym osiągnięciom w dziedzinie technologii kwantowych oraz ich zastosowaniom w nauce, biznesie i edukacji.

- Jesteśmy w trakcie drugiej rewolucji kwantowej - mówił dr hab. Marcin Marciniak, prof. UG, Dziekan Wydziału Matematyki, Fizyki i Informatyki Uniwersytetu Gdańskiego. 

- Dlaczego dyskutujemy o tym w Gdańsku, a nie w  Warszawie, Krakowie czy Pradze? Gdańsk od początku lat 90, a nawet od końca lat 80 był pionierskim ośrodkiem, który zajmował się najpierw kwantowym splątaniem, a potem teorią kwantowej informacji. Nasze prace są bardzo często cytowane i przyczyniły się do Nagrody Nobla w 2022 roku i prawdopodobnie też będą cytowane w innych uzasadnieniach do Nagród Nobla w przyszłości - wyjaśniał prof. Marek Żukowski, dyrektor Międzynarodowego Centrum Teorii Technologii Kwantowych w Gdańsku.

Prof. UG Marcin Marciniak dodał, że na Wydziale Matematyki, Fizyki i Informatyki UG w latach 90. powstała gdańska szkoła informatyki kwantowej. Z osiągnięć mechaniki kwantowej korzystamy na co dzień, rozmawiając przez telefon komórkowy czy pisząc na laptopie. Natomiast druga rewolucja kwantowa obejmuje między innymi takie zagadnienia jak kryptografia kwantowa.

Podziękowania dla gdańskich naukowców na 100-lecie mechaniki kwantowej

Po oficjalnym otwarciu konferencji przez rektora Uniwersytetu Gdańskiego prof. Piotra Stepnowskiego wykład inauguracyjny o tym, jak zbudować przemysł kwantowy w Europie wygłosił prof. Mohamed Bourennane z Uniwersytetu Sztokholmskiego, członek Szwedzkiej Królewskiej Akademii Nauk. - Europa zainwestowała środki w rozwój technologii kwantowej, ale jej działania są rozdrobione. Aby konkurować ze Stanami Zjednoczonymi, Chinami i Kanadą potrzebne jest wspólne budowanie tej technologii. I taka jest nowa strategia w Europie - mówił prof. Mohamed Bourennane.

Członek Szwedzkiej Królewskiej Akademii Nauk podkreślił, że trzeba rozwijać umiejętności, ale też cały ekosystem, aby specjaliści nie odchodzili do konkurencji. Dlatego potrzebna jest współpraca uniwersytetów, przemysłu i użytkowników. - Informacja o drugiej rewolucji kwantowej musi naprawdę dotrzeć do społeczeństwa, a nie tylko do wąskiego grona osób. Uważam, że należy zacząć od edukacji dzieci i młodzieży w szkołach i liceach, aby dowiedzieli się o możliwościach, jakie daje technologia kwantowa - podkreślił prof. Mohamed Bourennane.

Naukowiec z Uniwersytetu Sztokholmskiego przypomniał, że pierwszy komputer IBM został sprzedany w około 10 egzemplarzach, a teraz sprzedawane są miliony takich urządzeń. - Niektórzy myślą, że korzystanie z technologii kwantowej jest skomplikowane, a przecież w telefonach komórkowych czy laptopach, których używamy na co dzień, wykorzystywane są kwantowe układy scalone. Kończąc wystąpienie, prof. M. Bourennane podziękował prof. Ryszardowi Horodeckiemu i prof. Markowi Żukowskiemu za „fundamentalny wkład w rozwój mechaniki kwantowej na świecie w 100-lecie mechaniki kwantowej”.

Warto przypomnieć, że prof. Marek Żukowski - razem z Laureatem Nagrody Nobla z fizyki z 2022 roku Antonem Zeilingerem - napisał przełomową pracę o „przerzucaniu splątania”. Pracował też z Zeilingerem nad teleportacją kwantową. Z kolei prof. Ryszard Horodecki jest m.in. autorem przełomowego artykułu o splątaniu kwantowym, który był cytowany w ponad 13 tys. publikacji naukowych. Jak podkreślił dr Maciej Kawecki, metoda wykrywania splątania jest powszechnie stosowana we współczesnej fizyce. - Jeżeli ma być w Polsce miejsce, które podejmie przełom o charakterze noblowskim, to jest to gdańska szkoła fizyki kwantowej. Jestem o tym głęboko przekonany - stwierdził dr M. Kawecki, podkreślając wagę osiągnięć gdańskiego naukowca.

Prof. Ryszard Horodecki, zapytany o to, jak przyjmuje fakt, że podczas międzynarodowej konferencji jego nazwisko wypowiadane jest z taką estymą, odparł ze skromnością. - Czuję się tym zażenowany, ponieważ wszystko to bierze się z pasji, którą nabyłem w kręgu rodzinnym. Moja świętej pamięci mama była polonistką, zawsze bardzo dużo czytała, a ja zawsze byłem tego ciekawy. Podchodziłem i widziałem, że czyta książki o Einsteinie, Flemingu czy innych wielkich uczonych. Myślę, że są w nas wszystkie te królestwa: i matematyki, i literatury, i muzyki. I to jest to integrum humanum - powiedział prof. Ryszard Horodecki, autor dwóch tomików poezji przetłumaczonych na język angielski. - Naprawdę nie marzyłem w życiu o jakichś wielkościach. Gdy za granicą ktoś mnie pyta, skąd jestem, odpowiadam: Jestem samoukiem z peryferii - dodał.

Czego nauczyła nas rewolucja AI?

Podczas Q-Con Quantum Conference 2025 Deep Tech, Startups & AI Lessons Learnt poruszone zostało zagadnienie rozwoju sztucznej inteligencji. - Jedną rewolucję jako Europa i jako Polska już przespaliśmy - zauważył dr Maciej Kawecki, popularyzator nauki oraz prowadzący wydarzenie, w odniesieniu do gwałtownego rozwoju sztucznej inteligencji. W jego ocenie jest zbyt późno, by Europa mogła konkurować pod tym względem z Azją czy ze Stanami Zjednoczonymi. Ale w obszarze fizyki kwantowej jest inaczej.

Podczas konferencji podjęto więc próbę porównania dwóch zjawisk: rewolucji sztucznej inteligencji i technologii kwantowej, a także wyciągnięcia wniosków, aby wykorzystać aktualną wiedzę i efektywniej badać oraz rozwijać technologie kwantowe. Stąd m.in. na konferencji obecność Macieja Szymańskiego, współtwórcy Bielika, polskiego modelu językowego (czyli odpowiednika czata GPT), uczonego na polskich zasobach i przystosowanego do posługiwania się językiem polskim.

Poruszono również kwestie prawne oraz dotyczące ochrony danych osobowych. Roman Bieda z Akademii Leona Koźmińskiego wygłosił prelekcję pt. „Strategie kwantowe UE i plan działania kryptografii postkwantowej: perspektywy prawne i polityczne”, a Mirosław Wróblewski, prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, poruszył kwestie RODO. - W ubiegłym roku, gdy organizowaliśmy pierwszą taką konferencję, zgłosił się do nas prawnik Roman Bieda. Okazało się, że wśród prawników powstaje refleksja na temat tego, jak dostosować normy prawne (np. dotyczące ochrony danych osobowych) do rewolucji technologii kwantowej. Komputera kwantowego, który byłby w stanie łamać zabezpieczenia stosowane w bankowości, teoretycznie jeszcze nie mamy. Niemniej czynione są takie starania. Nie jest więc przypadkiem, że wśród gości konferencji znalazł się prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych oraz prawnik z Akademii Leona Koźmińskiego - wyjaśniał prof. Marcin Marciniak.

W pierwszej części wydarzenia odbyła się także debata w konwencji jeden na jeden na temat „Kupować gotowe rozwiązania czy budować w domu? Niezależność technologiczna w kwantach”. - Do debaty zaproszony został prof. Wojciech Bożejko z Politechniki Wrocławskiej, lider projektu, w ramach którego PW zakupiła 5-kubitowy komputer kwantowy. Jego adwersarzem został prof. Michał Tomza z Uniwersytetu Warszawskiego, znany ze swojego sceptycznego stosunku do takich zakupów. W środowisku naukowym toczy się dyskusja, w co lepiej zainwestować tak duże fundusze. Może lepiej zainwestować je w rozwój badań i w budowę polskiego komputera kwantowego? - zastanawiał się prof. Marciniak.

"Polska nauka potrzebuje Nagrody Nobla"

W drugiej części konferencji swoją działalność zaprezentowały startupy z Polski i zagranicy. Podczas rozmowy przy kominku „Od pomysłu do przemysłu: »Jak budować firmy i całe ekosystemy«” poruszono ważną kwestię, jaką jest współpraca uczelni z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Wzięli w niej udział prof. Matteo Rossi (dyrektor techniczny w Algorithmiq), Akvilė Dobromilskytė (menedżer ds. rozwoju sektora w Startup Lithuania), Jon Bradford (współzałożyciel i partner zarządzający Dynamo Ventures), Jan Wyrwiński (partner w Alfabeat, dyrektor generalny i współzałożyciel PilotGo.ai). Rozmowę poprowadził Tomasz Kowalczyk (Partner Zarządzający w Rebels Valley).

- Bardzo aktywnie staramy się (jako wydział) włączać w różne działania, które sprzyjają innowacjom, wyszukiwaniu talentów i organizacji różnych przedsięwzięć, również biznesowych, które przyczyniają się do rozwoju nowych technologii. Pomorze ma ogromny potencjał i jeżeli mają tu powstać badania na poziomie noblowskim, to nie osiągniemy tego bez wsparcia ze strony otoczenia. Środki publiczne przeznaczone na naukę nie wystarczą. Wokół idei prowadzenia badań na światowym poziomie trzeba zorganizować całe środowisko, także sektor innowacyjno-wdrożeniowy. Musimy więc zjednoczyć wysiłki - apelował prof. M. Marciniak.

Zwieńczeniem konferencji był panel „To edukacja, głupcze!”, w którym wzięli udział: Danielle Keenan (menedżer ds. odpowiedzialności społecznej w Kainos), dr Paweł Gora (prezes Quantum AI Foundation) oraz dr Tomasz Miller  (badacz na Uniwersytecie Jagiellońskim, popularyzator nauki). Podczas rozmowy, którą poprowadziła dr Akshata Shenoy (starsza badaczka w ICTQT, współliderka Q-Camp), poruszono temat nie tylko edukacji w szkole, ale rozmawiano także o tym, jak edukować społeczeństwo, jak sprawić, żeby ludzie rozumieli, do czego tak naprawdę służy AI, jakie niesie zagrożenia oraz czy warto jej ufać. Zastanawiano się także, jak popularyzować wiedzę o technologiach kwantowych.

Zdaniem dr Macieja Kaweckiego, „gdańska szkoła fizyki kwantowej jest absolutnie na poziomie światowym, a Polska może  się pochwalić naukowcami będącymi ikonami tego obszaru”. - Podczas konferencji, a także podczas roboczych spotkań z naukowcami, słyszałem, że fizycy chcą rozpocząć badania na miarę Nobla. To jest absolutnie dobry kierunek. Polska nauka potrzebuje Nagrody Nobla, bo to jest skala, która powoduje, że stajemy się społeczeństwem opartym na wiedzy. Wszystkim życzę, żeby te „przełomy”, podejmowane przez ostatnie lata, taką nagrodą w perspektywie najbliższych dziesięciu lat zaowocowały - powiedział prowadzący wydarzenie.

Międzynarodowa konferencja Q-Con organizowana była przez Uniwersytet Gdański, firmę Kainos, Międzynarodowe Centrum Teorii Technologii Kwantowych oraz Fundację CODE:ME.