Międzynarodowe grono specjalistów zajmujących się białkami domeny J (ang. J-domain proteins – JDP) spotkało się w Gdańsku na zaproszenie prof. Jarosława Marszałka z Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii UG i GUMed. Konferencja, zorganizowana pod auspicjami Cell Stress Society International, odbyła się w Trójmieście już po raz trzeci. Gościem specjalnym tegorocznej edycji była prof. Elizabeth „Betty” Craig, jedna z pionierek badań nad białkami opiekuńczymi,  do których należą białka JDP. Profesor Craig została uhonorowana Medalem Uniwersytetu Gdańskiego.

Białka JDP to najszerzej rozpowszechniony w organizmach żywych typ białek opiekuńczych, odgrywających kluczową rolę w wielu procesach komórkowych zachodzących z udziałem innych białek - zarówno w warunkach fizjologicznych, jak też w stresie. Przykładowo, JDP kontrolują proces prawidłowego fałdowania struktur białkowych oraz degradacji struktur nieprawidłowo sfałdowanych. W warunkach stresu zapobiegają agregacji białek, a po jego ustaniu umożliwiają ich reaktywację. Współczesne badania wykazały m.in., że białka JDP odgrywają istotną rolę w mechanizmach powstawania chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera czy choroba Parkinsona, bezpośrednio wpływając na proces tworzenia złogów amyloidowych odpowiedzialnych za te groźne schorzenia.

Niezwykła złożoność i zróżnicowanie białek JDP oraz ich wielorakie funkcje w organizmie sprawiają, że mimo kilkudziesięciu lat intensywnych badań wciąż nie są one w pełni poznane. Konferencja, która odbyła się w dniach 3-5 kwietnia 2025 r., dała gronu światowych badaczy okazję do wymiany myśli, spostrzeżeń i najnowszych wyników, a także do bezpośredniej dyskusji nad problemami i pytaniami powstałymi w trakcie prowadzonych badań.

Podczas sesji otwarcia gości powitał prof. Jarosław Marszałek, który wyraził radość, że tak wielu specjalistów zdołało wziąć udział w konferencji, a także podziękował osobom zaangażowanym w praktyczne aspekty jej organizacji oraz sponsorom. Zebranych powitała również Dziekan Wydziału Biotechnologii UG i GUMed dr hab. Ewelina Król, prof. UG, która życzyła zebranym owocnych obrad i przyjemnego pobytu w Gdańsku.

Prorektor ds. Badań Naukowych prof. Wiesław Laskowski, który również wziął udział w otwarciu konferencji, wręczył Medal Uniwersytetu Gdańskiego Doctrinae Sapientiae Honestati prof. Elizabeth Craig z University of Wisconsin-Madison w uznaniu jej wybitnych osiągnięć badawczych oraz współpracy z naszą uczelnią: - Mamy dzisiaj okazję wyrazić naszą głęboką wdzięczność naszej przyjaciółce, prof. Elizabeth Craig - powiedział prof. W. Laskowski. - Dziękujemy za jej niezwykły wkład w rozwój współpracy naukowej Uniwersytetu Gdańskiego poprzez realizację wspólnych badań oraz inspirowanie studentów i młodych badaczy.

Profesor Craig w swoim wystąpieniu przybliżyła blisko 50-letnią historię swoich badań nad białkami JDP oraz współpracującymi z nimi białkami szoku cieplnego Hsp70. Wspomniała między innymi, z jak dużymi ograniczeniami nie tylko technicznymi, ale również prawnymi - związanymi z ograniczeniami klonowania cząsteczek DNA - mierzyli się badacze pracujący nad białkami opiekuńczymi w latach 70. XX w. Prof. E. Craig z właściwym sobie poczuciem humoru opowiedziała również o tym, jak pojawiały się niektóre z jej wiodących zainteresowań badawczych:

- Zorientowałam się, że lubię genetykę, ale muszki owocówki nie są dla mnie - zajęłam się więc badaniami z wykorzystaniem mikroorganizmów - powiedziała. Opowiadając, w jaki sposób zwróciła uwagę na szeroko dziś badane białko Hsp70 DnaK, dodała: - Spośród wszystkich białek Hsp70 DnaK było najłatwiejsze do oczyszczenia i „najgrzeczniejsze”.

Uczestnicy konferencji zaprezentowali szeroki przekrój badań nad białkami JDP: począwszy od ich struktury i organizacji, poprzez występowanie i rolę w poszczególnych przedziałach komórkowych, aż po ich oddziaływania z partnerskimi białkami opiekuńczymi oraz udział w genetycznie uwarunkowanych schorzeniach metabolicznych i neurodegeneracyjnych. Wystąpienia miały charakter specjalistyczny i prezentowały wyniki najnowszych, często jeszcze nie opublikowanych, badań w tym obszarze.

- Gdy zaczynaliśmy zgłębiać temat białek opiekuńczych, nie wiedzieliśmy o nich właściwie nic - mówiła prof. E. Craig. - Jednak im lepiej je poznajemy, im więcej się dowiadujemy, tym więcej mamy nowych pytań.

Więcej o konferencji na stronie: Conference Agenda – J-domain proteins from molecular mechanisms to disease 3rd International Workshop of Cell Stress Society International (CSSI) April 2nd-April 6th, 2025 – Gdansk, Poland