Badania osadów sztormowych na wybrzeżach pozwalają na rekonstrukcję częstotliwości i siły dawnych zjawisk pogodowych. W czasopiśmie Earth-Science Reviews ukazał się właśnie artykuł przeglądowy podsumowujący ponad dekadę badań geologicznych nad sztormami występującymi na Morzu Bałtyckim w ciągu ostatnich kilku tysięcy lat. Współautorem publikacji jest dr Damian Moskalewicz z Wydziału Oceanografii i Geografii Uniwersytetu Gdańskiego, który od lat prowadzi badania nad paleosztormami, zmianami linii brzegowej i rzeźbą sztormową na wybrzeżach południowego Bałtyku.
Artykuł powstał w ramach projektu realizowanego na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przez dr Karolinę Leszczyńską, prof. Karla Statteggera oraz prof. Witolda Szczucińskiego, a współautorem jest dr Damian Moskalewicz z Katedry Geologii i Geomorfologii Czwartorzędu WOiG UG. Jego wcześniejsze prace silnie wpłynęły na powstanie publikacji przeglądowej oraz znacząco wsparły realizację grantu prof. Karla Statteggera. Oprócz wymienionych autorów, w skład zespołu badawczego, który pracował nad publikacją, wchodzą przedstawiciele innych instytucji naukowych z Polski (A. Giza, P. Terefenko i T. Wolski z Uniwersytetu Szczecińskiego, P. Oliński z Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, G. Uścinowicz z Państwowego Instytutu Geologicznego oraz Sz. Uścinowicz z IBW-PAN), a także innych państw leżących u wybrzeży Bałtyku: Szwecji (H. Alexanderson, A. Rutgersson), Danii (L.B. Clemmensen), Niemiec (S. Lorenz, D. Paprotny) i Estonii (A. Rosentau).
Na czym polegają takie badania?
Podczas silnych sztormów dochodzi do erozji klifów, niszczenia wałów wydmowych i przekształcania plaż. Powstają również charakterystyczne formy rzeźby terenu, takie jak stożki przelewowe. Osady, które je tworzą, mogą w sprzyjających warunkach przetrwać w strukturach geologicznych kolejne milenia.
- Badania osadów sztormowych na wybrzeżach pozwalają na rekonstrukcję częstotliwości i siły dawnych zjawisk pogodowych. W tym celu geolodzy korzystają między innymi z metod sedymentologicznych, geofizycznych, geochemicznych, teledetekcyjnych, a także z archiwów historycznych i wyników modelowania numerycznego - mówi dr Damian Moskalewicz. - Celem badań jest lepsze zrozumienie, jak często w przeszłości dochodziło do ekstremalnych sztormów, jak silne były ich skutki i jak mogą się one zmieniać w przyszłości w związku ze zmianą klimatu. To wiedza niezbędna zarówno dla nauki, jak i efektywnego planowania ochrony wybrzeży. Publikacja w Earth-Science Reviews stanowi istotny wkład w rozwój badań nad paleosztormowością i dynamiką wybrzeży Morza Bałtyckiego.
Badania prowadzone przez dr. Damiana Moskalewicza koncentrują się m.in. na rekonstrukcji dawnych sztormów w rejonie Zatoki Gdańskiej na podstawie zapisu osadów na nizinach nadbrzeżnych oraz analizie wpływu sztormów na współczesną rzeźbę wybrzeży. W tym celu wykorzystuje on między innymi analizy uziarnienia, badania składu minerałów ciężkich oraz multispektralne analizy teledetekcyjne. Obecnie dr Damian Moskalewicz kieruje projektem badawczym NCN SONATA 2021/43/D/ST10/00185 „Ulepszenie strategii zarządzania zagrożeniami naturalnymi w strefie brzegowej morza poprzez powiązanie form i osadów sztormowych z pomiarami instrumentalnymi - STORMLINK” oraz jest wykonawcą w kilku innych grantach, w ramach których przeprowadza badania minerałów i skał osadowych z regionu Morza Bałtyckiego i Północnej Polski.
Efektem dotychczasowej współpracy dr. Damiana Moskalewicza i dr Karoliny Leszczyńskiej jest także polskojęzyczna publikacja „Piaskiem pisane - źródła historyczne i metody nauk o Ziemi jako narzędzia w interdyscyplinarnych badaniach nad historią sztormów na południowych wybrzeżach Bałtyku”, opublikowana w tomie „Badanie środowiska przyrodniczego w naukach humanistycznych, społecznych i przyrodniczych” pod redakcją Rafała Kleśty-Nawrockiego, Piotra Olińskiego i Wojciecha Piaska (Wydawnictwo Naukowe UMK, 2024).
Notka bibliograficzna i link do publikacji: Leszczyńska, K., Alexanderson, H., Clemmensen, L.B., Giza, A., Lorenz, S., Moskalewicz, D., Oliński, P., Paprotny, D., Rosentau, A., Rutgersson, A., Stattegger, K., Szczuciński, W., Terefenko, P., Uścinowicz, G., Uścinowicz, S., Wolski, T., 2025. A review of storms and marine coastal flooding in the Baltic Sea - Insights from instrumental, historical and sedimentary record. Earth-Science Reviews 266, 105137. https://doi.org/10.1016/j.earscirev.2025.105137